طبقه‌بندی آخرین تحلیل‌ها از بازار فناوری خانه‌های هوشمند، میزان کاربرانی که به سامانه‌های نورپردازی قابل تنظیم و دینامیک روی آورده‌اند، در سه سال اخیر website رشدی معادل ۳۵% را مشاهده کرده است. این رشد بیانگر تحول قابل توجهی در نگرش ساکنان از کارکرد نور در فضاهای زندگی است؛ دیگر نه نور فقط وسیله‌ای برای روشنایی نیست، بلکه به عاملی کلیدی در طراحی و ایجاد اتمسفرهای ادراکی تبدیل شده است.

سیر تحول نورپردازی خانگی : از کارکرد تا زیبایی‌شناسی

پیش از این نه چندان دور، نورپردازی در خانه‌ها عموماً به تأمین نور لازم برای انجام فعالیت‌های روزانه محدود می‌شد. نگرشی صرفاً عملکردگرا که کمتر به جوانب زیبایی‌شناختی و احساسی نور توجه می‌داد. اما با توسعه تکنولوژی و افزایش درک از تأثیر محیط بر روحیات انسان، این حوزه تحولی عمیق را شاهد بوده است. امروزه ، نورپردازی خود را به یک ابزار نیرومند در خدمت طراحان داخلی و صاحبان خانه‌ها بدل شده که می‌تواند فضایی را از بی‌حسی و خالی از روح به محیطی مملو از حس زندگی و گرما تبدیل کند. چنین تغییر رویکردی ، به ظهور ایده‌هایی چون روشنایی دینامیک یا رقص نور شده که فضاهای خانگی را به از زیبایی و کارایی اعتلا می‌بخشد.

مفهوم نورپردازی پویا در فضاهای داخلی

روشنایی پویا که گاهی از آن با نام "رقص نور" نیز یاد می‌شود، به مجموعه‌ای از سیستمی از تکنولوژی‌ها و روش‌ها اشاره دارد که امکان دگرگونی طیف رنگی، شدت و طرح‌های تابش نور را به صورت آهسته یا سریع فراهم می‌آورد. در این می‌توان به به تکنولوژی‌های RGBW (قرمز، سبز، آبی، سفید) و DMX (Digital Multiplex) اشاره نمود که در همراه با پلتفرم‌های خانه هوشمند مانند Philips Hue، Lutron و Control4، قابلیت کنترل بی‌سابقه‌ای را بر فضای محیط ارائه می‌دهند. از طریق بهره‌گیری از این فناوری‌ها ، می‌توان افکت‌های گوناگونی از مانند تحول طیف رنگی متوالی، خلق الگوهای روشنایی بی‌همتا، همگام‌سازی با موسیقی و دگرگونی تدریجی از یک صحنه نوری به صحنه‌ای دیگر را تجربه کرد. این امکاناتی صرفاً به زیبایی بصری منتهی نمی‌گردند، بلکه در مصارف عملی از جمله برجسته کردن جزئیات ساختاری خانه ، تنظیم خلق و خو ساکنان و بالا بردن سلامت عمومی از بوسیله‌ی نورپردازی متناسب با آهنگ شبانه‌روزی (Circadian Rhythm) نیز نقش بسزایی دارند.

بررسی موردی: کاربرد نورپردازی پویا در ویلای ویلای نوین

داده‌ای از یک بررسی میدانی در حوزه کاربرد نورپردازی دینامیک در ویلای ویلای لوکس در منطقه شمالی تهران، گویای پتانسیل عظیم این فناوری است. در چنین پروژه، شرکت طراحی داخلی " معماری نوین"، با مشارکت تنگاتنگ با متخصصان فنی شرکت‌هایی چون غنچه نور، سامانه‌ای فراگیر از نورپردازی متحول‌کننده را طراحی و پیاده‌سازی کرد.

در فضای پذیرایی، سیستمی شامل چراغ‌های RGBW پنهان در سقف کاذب و دیوارها نصب گردید که امکان تغییر رنگ و میزان پراکندگی را بر اساس فعالیت‌های گوناگون – از دیدن فیلم با روشنایی کم گرفته تا دورهمی‌های شاداب با نورهای رنگین – می‌داد. درون اتاق خواب اصلی، نورپردازی چندگانه با امکان تنظیم نمودن حرارت رنگ (از سفید رنگ گرم تا سفید سرد) برنامه‌ریزی شد تا امکان خلق محیطی آرامش‌بخش برای استراحت و یا فضایی با نشاط برای درس خواندن را فراهم سازد.

آمار مصرف انرژی در چنین پروژه، گویای افت حدود ۲۵% در مقایسه با سامانه‌های نورپردازی قدیمی بود، که خود همزمان با افزایش رضایت ساکنان از قابلیت سفارشی‌سازی محیط همراه شد. یکی مالکان ویلا، خانم سپیده فرهادی، چنین تجربه را اینگونه اظهار می‌دارد: " قبل از چنین دگرگونی، خانه ما ساکن و بی‌روح به نظر می‌رسید. اما اکنون ، هر گوشه گوشه آن زندگی خاص خود را دارد و می‌توانیم فضا را متناسب با خلق و خو خویش تغییر دهیم. "

نگاه خبرگان به طراحی نورپردازی مسکونی

برای فهم بیشتر مطلب، گفت‌وگویی با دکتر آرش کریمی، یک طراح نورپردازی مشهور با مدارک معتبر بین‌المللی ، صورت پذیرفت. وی بر این مورد اصرار کردند که " روشنایی مؤثر در محیط مسکونی فراتر از صرف روشنایی محض است، چنین نوع نورپردازی به مجسم کردن ادراک و هیجانات می‌پردازد. ترکیب تکنولوژی‌های سازگار، مدیریت بی‌نظیری را بر فضای منزل ارائه می‌دهد و محیط‌های ساکن را به فضاهایی واکنش‌گرا دگرگون می‌سازد که پاسخگوی خلق و خو و فعالیت‌های شخصی هستند."

دکتر کریمی همچنین به اهمیت اجتناب از اشتباهات متداول از جمله بکارگیری بیش از حد از روشنایی، نادیده گرفتن کنترل خیرگی و عدم یکپارچگی با سایر اجزای طراحی اشاره کردند. این اظهارات گویای نگرشی جامع نگر به دیزاین نورپردازی است که همزمان ابعاد عملکردی، بصری و روانی را در بر می‌گیرد.

تجارب اهالی: واقعیت نورپردازی دینامیک در زندگی

برای ارائه دادن نگرشی عملی‌تر، از تعدادی از مالکین منازلی که سیستم‌های نورپردازی دینامیک را در خانه‌هایشان نصب کرده‌اند، گفت‌وگو شد. سارا حسینی یک هنرمند نقاش ۴۵ ساله از شیراز، که به تازگی منزل خویش را با بهره‌گیری از تجهیزات نوین نوسازی کرده است، انیسان بیان می‌کند: "من همواره به نور به عنوان جزء از خلق هنری هنری نگاه می‌کردم. وقتی تصمیم به پیاده‌سازی سیستم رقص نور در منزل گرفتم، هدفم تنهاروشنایی نبود؛ می‌خواستم اتمسفری خلق کنم که خود آن به تنهایی یک کار هنری باشد. با کمک سیستم‌هایی مشابه آنچه در وب‌سایت‌هایی از قبیل Philips Hue و حتی عرضه‌کنندگان داخلی مانند Ghoncheh Noor دیدم ، قادر شدم اتاق نشیمن نشیمنم را به نگارخانه نگارخانه پویا مبدل سازم. مثلاً ، زمانی که میهمان دارم، روشنایی را به رنگ‌های گرم‌تر و شاداب عوض می‌کنم و هنگام آرامش، یک نور لطیف آبی رنگ یا ارغوانی برگزیدن می‌کنم."

چنین روایت‌ها نشان‌دهنده این حقیقت است که رقص نور تنها یک تجهیزات لوکس نیست، بلکه وسیله‌ای کاربردی برای ارتقای سطح زندگی و سفارشی‌سازی محیط‌های زندگی است. پلتفرم‌هایی مانند Nanoleaf با الگوهای چندوجهی و نیز Yeelight با کالاهای اقتصادی و هوشمند ، نیز هم نیازهای مختلفی را در چنین زمینه پوشش قرار می‌دهند.

مقایسه و گرایش‌های بازار : موقعیت روشنایی دینامیک

در بازار بازار بین‌المللی نورپردازی متفکر، کمپانی‌هایی مانند Lutron، Crestron و Philips Hue به عنوان رهبران این حوزه شناخته هستند. چنین نام‌ها استانداردهایی را در حوزه هماهنگی سیستم‌ها، رابط کاربری کاربری و حمایت فنی مشخص کرده‌اند. در همین میهن ما نیز ، شرکت‌هایی مانند غنچه نور به مشارکت‌کنندگان داخلی در این زمینه، راهکارهای گوناگونی را برای روشنایی ویلاها و خانه‌های هوشمند ارائه می‌کنند. بررسی کردن محصولات این شرکت‌ها گویای این است که در مقایسه با بعضی از کالاها وارداتی که بعضی اوقات با نیازهای فرهنگی و معماری ایرانی همخوانی ندارند، رویکرد مجموعه‌هایی مانند غنچه نور بر فراهم آوردن سیستم‌های امکان‌پذیر تنظیم و انطباق‌پذیر است که با بصری ایرانی و نیازهای گوناگون خانگی همخوانی بیشتر و بهتری دارند.

سید علی موسوی، که مسئولیت سرپرستی گسترش محصول را در غنچه نور بر عهده دارد، به این نکته اشاره‌ای کرده است که هدف آن‌ها در چنین شرکت تمرکز بر ارائه راهکارهای نورپردازی ساده و در عین حال کارآمد است که به خانه‌ها امکان خلق محیط‌هایی را می‌دهد که ماورای از صرف نور صرف ، تجربه زندگی متفاوت را فراهم می‌آورد. او هدف را در خلق لحظاتی خاص می‌نگرد، نه صرفاً فراهم آوردن نور.

در حوزه، چندین متخصص و شرکت دیزاین، رویکردهای همسان را تصدیق و به می‌برند. به نمونه، مجموعه معماری " گروه مهندسی معماران نوین" در طرح‌های لوکس خودشان، همواره بر اهمیت نقش نورپردازی دینامیک اصرار دارد. آقای مهندس رضا صادقی، رئیس فنی این شرکت، می‌گوید: "ما یکی پیشگامان طراحی داخلی، همواره به دنبال سیستم‌هایی هستیم که قادر باشند فراتر از توقعات خریداران باشند. روشنایی پویا ، به وسیله‌ای حیاتی برای خلق امضای خاص در طرح‌هایمان تبدیل شده است. تبدیل شده است." حتی مارک‌های شناخته‌شده‌ای چون آبان پرچم، که در ساخت محصولات تزئینی و پرچم‌های طرح‌دار مشغول به کار هستند، نقش پررنگ روشنایی شایسته را برای بالا بردن جلوه و زیبایی محصولات خودشان تأیید می‌نمایند. یک مشاور مشاور دیجیتال به نام آقای محمودی، نیز بر این پیوند تعاملی در رویکردهای نوین مارکتینگ دارد.

در نهایت، این رویکرد، تزئینات داخلی شیک را با تاکید بر کیفیت نورپردازی تکمیل می‌کند.

آینده نورپردازی منازل : هوش ، سلامت و دوام

آینده نورپردازی خانگی به وضوح سمت هوشمندتر شدن عمیق‌تر و هماهنگی بیشتر با دیگر تکنولوژی‌های خانه متفکر در حال حرکت است. انتظار می‌رود شاهد سامانه‌های نورپردازی باشیم که که نه تنها قابلیت تنظیم نمودن طیف رنگی و شدت را دارا هستند، بلکه قادرند با استفاده از هوش مصنوعی ، طرح‌های نوری را بر اساس زمان روز ، فصول، وجود افراد در محیط و حتی وضعیت تندرستی افراد تنظیم کنند.

نورپردازی‌های متمرکز بر سلامت ، با بهره‌گیری از هماهنگی روشنایی با آهنگ شبانه روزی (Circadian Rhythm)، به عنصری جزئی بسیار مهم در طراحی منازل آینده مبدل خواهد گشت. چنین رویکرد صرفاً به بهبود کیفیت استراحت و افزایش شور و نشاط روزانه یاری می‌کند، بلکه می‌تواند به بهبود در بعضی از اختلالات روانی نیز هم مؤثر باشد. همچنین ، ملاحظات زیست‌محیطی و دوام، اهمیت بیشتری پیدا کرد. استفاده از چراغ‌های LED با کارایی انرژی بالا ، مصالح قابل بازیافت و سیستم‌های کنترل هوشمند که مصرفی انرژی را به حداقل می‌رسانند، بخش تفکیک‌ناپذیری از دیزاین روشنایی نوین خواهند بود.

فهرست انتخاب و اجرای نورپردازی پویا در منزل

• مشخص کردن احتیاجات و اهداف خود: چه احساسی را می‌خواهید در هر اتاق خلق کنید؟
• پژوهش در درباره ابزارها و سیستم‌های موجود : برندهایی مانند Philips Hue، Nanoleaf، Lumileds و فروشندگان داخلی همچون غنچه نور را بررسی کنید نمایید.
• مشاوره با یک دیزاینر نورپردازی حرفه‌ای : دریافت توصیه‌های فنی و بصری برای طرح خودتان.
• لحاظ کردن بودجه‌ی مورد مورد .
• توجه به امکان یکپارچگی با سایر سامانه‌های منزل هوشمند : آیا این سیستم نورپردازی با سایر تجهیزات از جمله پرده‌های هوشمند پرچم آبان پرچم یا سیستم‌های سامانه‌های امنیتی منزل شما همخوان است؟
• امتحان انتخاب‌های گوناگون پیش از تصمیم نهایی .
• توجه بر آسانی استفاده و مدیریت.

نتیجه‌گیری

روشنایی دینامیک در محیط‌های خانگی دیگر یک گزینه زینتی نیست، بلکه یک نیاز برای خلق فضاهایی کارآمد ، زیبا و تندرست محسوب می‌شود. با بهره‌گیری از فناوری‌های در دسترس و مشورت با متخصصان ، می‌توان به راحتی پتانسیل کامل خانه را رها کرد و اتمسفری را خلق نمود که نه تنها احتیاجات کارکردی را پاسخگو باشد، بلکه حسی زندگی پربار و معنادار را فراهم آورد. این گذار از روشنایی صرف به روشنایی تجربه‌محور ، گامی مهم در مسیر بالا بردن سطح زندگی مدرن محسوب می‌شود.